แนวทางการจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์

เพื่อให้บริการในห้องสมุดโรงเรียน

(ภายใต้แผนปฏิบัติการไทยเข้มแข็ง 2555)

หนังสือเป็นเครื่องมือในการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ ช่วยปลูกฝังนิสัยรักการอ่าน     ทำให้เกิดการใฝ่รู้ใฝ่เรียนและเป็นบุคคลแห่งการเรียนรู้  ตามที่พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542  มาตรา 24 การจัดกระบวนการเรียนรู้  ได้กำหนดให้สถานศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจัดเนื้อหาสาระและกิจกรรมให้สอดคล้องกับความสนใจและความถนัดของผู้เรียน โดยคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล ฝึกทักษะ กระบวนการคิด การจัดการ การเผชิญสถานการณ์ และการประยุกต์ความรู้มาใช้เพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหา จัดกิจกรรมให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง ฝึกการปฏิบัติให้ทำได้ คิดเป็น ทำเป็น รักการอ่านและเกิดการใฝ่รู้ใฝ่เรียนอย่างต่อเนื่อง  และมาตรา 25 รัฐต้องส่งเสริมการดำเนินงานและจัดตั้งแหล่งการเรียนรู้ตลอดชีวิตทุกรูปแบบ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานตระหนักถึงความสำคัญดังกล่าว ได้ส่งเสริมสนับสนุนให้มีการจัดกิจกรรมส่งเสริมนิสัยรักการอ่าน และยกระดับความสามารถในการอ่าน รวมทั้งพัฒนาแหล่งการเรียนรู้ทั้งในและนอกสถานศึกษา ดังนั้น เพื่อให้การดำเนินงานสู่การปฏิบัติให้เกิดความชัดเจนและความสำเร็จอย่างเป็นรูปธรรม ควรส่งเสริมให้ห้องสมุดมีหนังสือที่มีสารประโยชน์  มีปริมาณเพียงพอ และเหมาะสมตรงกับความต้องการของผู้เรียน และส่งเสริมการใช้หนังสือเพื่อการอ่านและการเรียนรู้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน จึงได้จัดทำแนวปฏิบัติในการจัดหาหนังสือเข้าห้องสมุด เพื่อใช้ประกอบการคัดเลือกซื้อหนังสือและใช้หนังสือที่มีในห้องสมุดให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อไป

วัตถุประสงค์

            1.  เพื่อให้สถานศึกษามีแนวทางในการจัดซื้อหนังสือเข้าห้องสมุดที่เป็นไปในทิศทางที่ถูกต้องเหมาะสม

                2.   เพื่อให้ห้องสมุดมีหนังสือที่มีสารประโยชน์  เหมาะสม และตรงกับความต้องการของผู้เรียน

3.  เพื่อส่งเสริมการใช้หนังสือเพื่อการอ่านและการเรียนรู้ให้มากยิ่งขึ้น

4.  เพื่อส่งเสริมให้สถานศึกษาจัดกิจกรรมส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ

เกณฑ์การพิจารณาคัดเลือกหนังสือ/สื่อสิ่งพิมพ์

1.  เนื้อหาสาระ  หนังสือที่คัดเลือกไว้ในห้องสมุดให้พิจารณาในประเด็นหลักดังนี้  หากเป็นประเภทอ้างอิงหรือสารคดีจำเป็นต้องคำนึงถึงสาระที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ สอดคล้องกับการจัดการเรียนรู้ตามหลักสูตรของทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้  มีความเป็นปัจจุบัน ทันสมัย ทันต่อเหตุการณ์ หากเป็นประเภทบันเทิงคดีหรือส่งเสริมการอ่าน  ควรมีเนื้อหาสาระรวมทั้งใช้ภาษาที่สร้างสรรค์ ส่งเสริมจินตนาการ  และศีลธรรมอันดีงาม ไม่เป็นพิษภัยต่อการอ่าน เหมาะสมกับวัย  สนุกสนานเร้าความสนใจ  จูงใจผู้อ่านให้เกิดความเพลิดเพลิน  ก่อให้เกิดนิสัยรักการอ่านและสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในวิถีชีวิตได้

2.  ความถูกต้องของข้อมูล  มีความจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับหนังสือประเภทอ้างอิง  สารคดี และหนังสือวิชาการอื่น ๆ   ตลอดจนหนังสืออ่านเพิ่มเติมตามกลุ่มประสบการณ์ต่าง ๆ  ให้พิจารณาในเรื่องของความเที่ยงตรง  ความน่าเชื่อถือ  แหล่งที่มาของข้อมูล  แหล่งค้นคว้า  มีการอ้างอิงและมีบรรณานุกรมถูกต้องชัดเจน   และได้รับลิขสิทธิ์ถูกต้องตามกฎหมาย

3.  ภาพประกอบของหนังสือ  ควรพิจารณาด้านความถูกต้อง และเหมาะสมกับประเภทของหนังสือ  ความสอดคล้องกับเนื้อเรื่อง  ความชัดเจนของภาพ  เหมาะสมกับวัย มีสีสันสวยงาม รวมทั้งมีสัดส่วนเหมาะสมกับหน้ากระดาษ

4.  การใช้ถ้อยคำสำนวนภาษา  ใช้ภาษาถูกต้อง สื่อความหมายได้ชัดเจน อ่านเข้าใจง่าย    เหมาะสมกับประเภทและเนื้อหาของหนังสือ รวมทั้งวัยของผู้อ่าน กรณีหนังสือทางวิชาการ  คำที่มาจากภาษาต่างประเทศ  ถ้ามีการบัญญัติศัพท์ภาษาไทยแล้ว ควรใช้ภาษาไทยและกำกับด้วยภาษาอังกฤษ

5.  ความถูกต้องตามอักขรวิธี  ภาษาที่ใช้ในหนังสือประเภทต่าง ๆ  ต้องคำนึงถึงความถูกต้องตามอักขรวิธี  เช่น  การใช้ตัวสะกด  การันต์  คำควบกล้ำ  เป็นต้น รวมทั้งการใช้คำชนิดต่าง ๆ  เช่น  คำนาม  สรรพนาม  อักษรย่อ  เป็นต้น  ใช้ภาษาพูด  ภาษาเขียนได้ถูกต้องตามสถานการณ์ของเรื่องนั้น ๆ  และเหมาะสมกับวัยของผู้อ่าน

6.  ราคาหนังสือ  การพิจารณาราคาหนังสือต้องคำนึงถึงความเหมาะสมด้านปริมาณและคุณภาพของหนังสือ  โดยพิจารณาจากชนิดของกระดาษ  ขนาด  จำนวนหน้า  รูปแบบ  และเทคนิคการผลิต  ภาพประกอบ  ความยากง่ายในการเก็บข้อมูลและเนื้อหา

7. ส่วนลดของราคาหนังสือ  หนังสือที่จัดซื้อส่วนใหญ่จะได้รับส่วนลด ควรนำส่วนลดดังกล่าวมาจัดซื้อหนังสือเข้าห้องสมุดให้มีปริมาณเพิ่มขึ้น แต่ถ้าหนังสือเล่มใดมีส่วนลดมากเป็นพิเศษควรพิจารณาให้รอบคอบ  เพราะอาจจะทำให้ได้หนังสือที่ไม่มีคุณภาพ  หรือให้ข้อมูลที่ไม่ถูกต้องไม่ทันสมัย

8.  องค์ประกอบอื่น ๆ  นอกจากการพิจารณาดังกล่าวมาแล้ว  อาจมีองค์ประกอบอื่น ๆ  ที่ควรพิจารณา  เช่น  ข้อมูลทางบรรณานุกรมของหอสมุดแห่งชาติ  เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ  จำนวนครั้งที่พิมพ์  ปีที่พิมพ์  มีส่วนประกอบของหนังสือครบถ้วน  เป็นหนังสือที่ชนะการประกวดหรือผ่านการคัดเลือกโดยหน่วยงาน  สถาบัน  องค์กรต่าง ๆ  หรือข้อมูลอื่น ๆ  ที่สถานศึกษาพิจารณาตามความต้องการและความเหมาะสม

ประเภทหนังสือที่ควรจัดซื้อ

            สถานศึกษาควรจัดซื้อหนังสือให้ครบทุกประเภท  โดยให้มีสัดส่วนของประเภทหนังสือที่เหมาะสม และมีปริมาณเพียงพอกับผู้อ่าน  โดยใช้เกณฑ์จำนวนหนังสือต่อจำนวนนักเรียน คือประมาณ 5-10 เล่มต่อนักเรียน 1 คน ดังนั้น ถ้ามีนักเรียน 200 คน  ควรมีหนังสือในห้องสมุดไม่น้อยกว่า 1,000-2,000 เล่ม  ในขณะที่องค์การยูเนสโก  โดยหน่วยงานที่ใช้ชื่อว่า Internation Federation & Library and Information Institutions (IFLA)   ได้กำหนดจำนวนหนังสือต่อนักเรียนไว้ที่ หนังสือ 10 เล่มต่อนักเรียน 1 คน  ส่วนประเทศอังกฤษ โดยหน่วยงานที่ใช้ชื่อว่า Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP) กำหนดจำนวนหนังสือต่อนักเรียนไว้ที่ หนังสือ 13 เล่มต่อนักเรียน 1 คน    หนังสือในห้องสมุดควรมีเนื้อหาหลากหลายครอบคลุมทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้  สอดคล้องกับวิสัยทัศน์ และพันธกิจของสถานศึกษา  

ทั้งนี้  ในการกำหนดจำนวนหนังสือ  โรงเรียนควรพิจารณาจำนวนหนังสือโดยแยกประเภท เช่น หนังสือประกอบการเรียนการสอนตามกลุ่มสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ  ควรกำหนดให้มีจำนวนหนังสือต่อนักเรียนมากกว่าหนังสือประเภทอื่น ๆ  ถ้าเป็นหนังสือเรียนจำเป็นต้องจัดซื้อเท่าจำนวนนักเรียน  แต่ถ้าเป็นหนังสือพิมพ์ หรือวารสาร นิตยสาร  การ์ตูน หนังสือบันเทิงคดีต่าง ๆ   โรงเรียนจัดซื้อได้หลายรายชื่อตามความต้องการ  ซึ่งแต่ละรายชื่อ ไม่จำเป็นต้องยึดอัตราส่วน 5 เล่มต่อนักเรียน 1 คน โรงเรียนอาจจัดซื้อฉบับละ 1-2 เล่มก็เพียงพอแล้ว   

ประเภทหนังสือที่ควรมีในห้องสมุดโรงเรียน   ได้แก่

1.  หนังสืออ้างอิง  เป็นหนังสือที่ใช้เป็นเครื่องมือในการศึกษาค้นคว้า ที่ช่วยให้ผู้อ่านสามารถแสวงหาความรู้  ข้อเท็จจริง และตอบคำถามได้ในเวลาที่รวดเร็ว  เพราะหนังสืออ้างอิงจะมีการจัดลำดับเนื้อหาไว้อย่างมีระเบียบ หนังสืออ้างอิงที่ควรจัดไว้ในห้องสมุด ได้แก่

1.1  พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน 

1.2  พจนานุกรม  อังกฤษ – ไทย 

1.3  พจนานุกรม  ไทย – อังกฤษ 

1.4 สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนโดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (เล่มใหญ่ และฉบับเสริมการเรียนรู้)

1.5  สารานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน 

1.6  สารานุกรมวิทยาศาสตร์ 

1.7  อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน 

1.8  สารานุกรมทั่วไป

1.9  หนังสือพระราชนิพนธ์  พระนิพนธ์  และนิพนธ์ต่าง ๆ

                             ฯลฯ

2.  หนังสือสารคดี   เป็นหนังสือที่มุ่งให้ความรู้แก่ผู้อ่าน  มีเนื้อหาครอบคลุมวิชาการสาขาต่าง ๆ  ที่มิใช่หนังสือเรียน  เนื้อหาควรประกอบด้วยเนื้อหาเกี่ยวกับภาษาไทย  คณิตศาสตร์  วิทยาศาสตร์  สังคมศึกษา  ศาสนาและวัฒนธรรม  สุขศึกษาและพลศึกษา  ศิลปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี  และภาษาต่างประเทศ  รวมทั้งสารคดีเรื่องอื่น ๆ ตามความต้องการของนักเรียน และโรงเรียน

3.  หนังสือบันเทิงคดี  เป็นหนังสือที่มีเนื้อหาให้ความบันเทิงแก่ผู้อ่าน  เป็นการเขียนขึ้นจากประสบการณ์หรือจินตนาการ  โดยอาศัยเค้าโครงความจริงของชีวิตและสังคม  ผู้อ่านจะได้รับความเพลิดเพลิน และข้อคิด คติเตือนใจที่ผู้เขียนสอดแทรกไว้ในเรื่อง  ซึ่งประกอบด้วย

3.1  หนังสือนวนิยาย

3.2  หนังสือรวมเรื่องสั้น

3.3  หนังสือบทละคร

3.4  หนังสือร้อยกรอง

4.  หนังสือเด็กและเยาวชน  เป็นหนังสือที่มีเนื้อหาเหมาะสมกับวัยของเด็ก มีกลวิธีในการเขียนพร้อมภาพประกอบเรื่องที่ชวนอ่านและติดตาม มีศิลปะในการจัดทำอย่างประณีตงดงาม โดยทั่วไปผู้เขียนจะกำหนดวัยของผู้อ่าน    หรือระดับความรู้ความสามารถของผู้อ่านประกอบการเขียนเช่น หนังสือสำหรับเด็กปฐมวัย  ควรเป็นหนังสือขนาดไม่ใหญ่มากนัก มีภาพมากกว่าตัวหนังสือ  ภาพต้องมีความชัดเจน  สีสันสวยงาม  น่าสนใจ  ถ้าเป็นหนังสือสำหรับเด็กมัธยม  จะมีสัดส่วนของตัวหนังสือมากกว่าภาพประกอบ  มีการใช้คำและภาษาที่มีความซับซ้อน  เป็นต้น   

5.  หนังสือเสริมประสบการณ์  เป็นหนังสือที่จำเป็นสำหรับผู้เรียนในการศึกษาค้นคว้าให้มีความรู้กว้างขวางยิ่งขึ้น  เนื้อหาสาระอิงหลักสูตร  ช่วยให้การจัดการเรียนการสอนเป็นไปตามวัตถุประสงค์ของหลักสูตร ตลอดจนส่งเสริมให้ผู้อ่านเกิดทักษะในการอ่านและมีนิสัยรักการอ่านมากยิ่งขึ้น  เช่น  หนังสืออ่านนอกเวลา  หนังสืออ่านเพิ่มเติม  หนังสือส่งเสริมการอ่าน  เป็นต้น

6.  หนังสือ สื่อสิ่งพิมพ์สำหรับครู   เช่น  เหลักสูตร  ตำรา ทฤษฎี เทคนิคการจัดการเรียนการสอน   เอกสารประกอบหลักสูตร  คู่มือครู แผนการเรียนรู้กลุ่มสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ  เอกสารผลงานวิจัย   การพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอน    เป็นต้น

7.  วารสารและนิตยสาร 

8.  หนังสือพิมพ์

8.1  หนังสือพิมพ์ภาษาไทย 

8.2  หนังสือพิมพ์ภาษาต่างประเทศ 

                                9.  หนังสือแปลและหนังสือต่างประเทศ   ห้องสมุดโรงเรียนควรมีการจัดซื้อหนังสือแปลและหนังสือที่พิมพ์โดยใช้ภาษาต่างประเทศ เช่น ภาษาอังกฤษ  ภาษาจีน  ภาษาฝรั่งเศส  ภาษาเยอรมัน  เป็นต้น  โดยพิจารณาจากการจัดการเรียนการสอนภาษาของแต่ละโรงเรียน หรือความต้องการของนักเรียน และครู  เพื่อเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนได้มีโอกาสได้อ่านหนังสือหรือสื่อสิ่งพิมพ์ที่เป็นภาษาต่างประเทศตามที่ได้เรียนในชั้นเรียน    การอ่านหนังสือที่เขียนโดยเจ้าของภาษาจะช่วยให้นักเรียนได้เรียนรู้ทั้งด้านคำศัพท์  รูปประโยค  การใช้สำนวนภาษา   ซึ่งจะเป็นการสนับสนุนการเรียนภาษาต่างประเทศให้กับนักเรียน   การพิจารณาเลือกซื้อหนังสือแปลหรือหนังสือต่างประเทศ  โรงเรียนอาจต้องได้รับคำปรึกษาจากครูผู้สอนภาษานั้น ๆ  หรือครูชาวต่างประเทศ  เพื่อพิจารณาทั้งด้านความถูกต้องของเนื้อหาสาระ  การใช้ภาษาและไวยากรณ์  การใช้ภาพประกอบ  ความเหมาะสมกับวัยของนักเรียน  และประโยชน์ที่ได้จากหนังสือนั้น ๆ   

                        การเลือกซื้อหนังสือแปลหรือหนังสือที่พิมพ์โดยใช้ภาษาต่างประเทศ  ให้โรงเรียนพิจารณาได้ตามความเหมาะสม หรืออยู่ในดุลยพินิจของแต่ละโรงเรียน  เช่น โรงเรียที่เปิดสอนระดับประถมศึกษาที่เป็นโรงเรียนขนาดเล็ก อยู่ในสภาพขาดแคลนหนังสือ  อาจต้องพิจารณาเลือกซื้อหนังสือที่จำเป็นและจัดพิมพ์เป็นภาษาไทยก่อนเป็นอันดับแรก   แต่ในกรณีโรงเรียนมัธยมศึกษา  การเลือกซื้อหนังสือในกลุ่มนี้อาจมีความจำเป็น  เพื่อเป็นการพัฒนานักเรียนให้มีคุณภาพสู่ระดับสากล   แล้วจะซื้อจำนวนเท่าใด  การพิจารณาก็เช่นเดียวกัน  หนังสือที่จำเป็นหรือมีประโยชน์ต่อนักเรียนมาก ควรซื้อจำนวนมาก  และลดจำนวนลงตามความสำคัญของหนังสือนั้น ๆ 

แหล่งข้อมูลเกี่ยวกับหนังสือ

          สถานศึกษาสามารถหาข้อมูลเกี่ยวกับหนังสือได้จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ดังนี้

          1. รายชื่อหนังสือและสิ่งพิมพ์ที่จัดทำโดย  หน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน  ซึ่งให้รายละเอียดเกี่ยวกับชื่อผู้แต่ง ชื่อเรื่อง สำนักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ จำนวนหน้า บางชนิดอาจมีบรรณนิทัศน์ประกอบ

2. บทวิจารณ์และแนะนำหนังสือจากสิ่งพิมพ์  เช่น  วารสาร  นิตยสาร  หนังสือพิมพ์  เป็นต้น

3.  การสำรวจความต้องการหนังสือของนักเรียน  ครู  ผู้บริหาร รวมถึงผู้ปกครอง

4. รายการหนังสือของสำนักพิมพ์  หรือเอกสารความรู้เกี่ยวกับการผลิตและจำหน่ายหนังสือของสำนักพิมพ์ ซึ่งจัดทำในรูปแบบต่างๆ  เช่น  หนังสือ  วารสาร  นิตยสาร  หนังสือพิมพ์  แผ่นปลิว   เป็นต้น

5. การแนะนำหนังสือทางวิทยุ โทรทัศน์  อินเทอร์เน็ต  และสื่ออิเล็กทรอนิกส์อื่นๆ

6. งานมหกรรม/นิทรรศการหนังสือ   งานสัปดาห์หนังสือ และงานที่เกี่ยวข้องกับหนังสือ

บทบาทของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา/สถานศึกษา

            การจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์เพื่อให้บริการในห้องสมุดให้เกิดประโยชน์สูงสุดและเป็นไปตามวัตถุประสงค์ของโครงการ  สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา และสถานศึกษา  ควรมีดำเนินงานดังต่อไปนี้

            สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

1. ส่งเสริมสนับสนุน  และให้คำปรึกษาในการจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์  เพื่อให้มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้  และถูกต้องตามระเบียบการจัดซื้อจัดจ้าง  โปรดศึกษาระเบียบการจัดซื้อจัดจ้างจากเอกสารของสำนักการคลังและสินทรัพย์  สพฐ.  การดำเนินการจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์ ควรใช้แนวทางเดียวกับการจัดซื้อหนังสือตามโครงการเรียนฟรี 15 ปี คือมีการดำเนินการในรูปของภาคี 4 ฝ่าย  ซึ่งประกอบด้วย ผู้แทนครู ผู้แทนนักเรียน  ผู้แทนผู้ปกครอง  ผู้แทนกรรมการสถานศึกษา และหรือผู้แทนชุมชน   ทั้งนี้ควรมีการแนะนำให้มีการจัดซื้อหนังสือที่หลากหลายตามความต้องการของผู้ใช้บริการทุกกลุ่ม  กล่าวคือไม่ควรซื้อหนังสือโดยเลือกจากสำนักพิมพ์ใด สำนักพิมพ์หนึ่งโดยเฉพาะ   การจัดซื้อควรให้มีการต่อรองเรื่องส่วนลด และให้ใช้ส่วนลดที่ได้ในการจัดซื้อหนังสือ

2. กำหนดหรือแต่งตั้งให้มีคณะกรรมการกำกับดูแลด้านการจัดซื้อทั้งระดับ สพท. และโรงเรียน

3. จัดนิทรรศการ/ตลาดนัดหนังสือโดยเชิญชวนร้านค้าและสำนักพิมพ์ต่างๆ มาร่วมจำหน่ายหนังสือ หรือดำเนินการตามความเหมาะสม เพื่อให้สถานศึกษาได้รับรู้ข้อมูลต่างๆ ที่เป็นแหล่งข้อมูลในการช่วยพิจารณาคัดเลือกหนังสือที่มีสารประโยชน์ตรงกับสภาพความต้องการของผู้เรียน

4.  ส่งเสริมสนับสนุนให้มีการใช้หนังสือเพื่อส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ทั้งใน  นอกห้องเรียน  และนอกโรงเรียน  เพื่อสร้างนิสัยรักการอ่านและการศึกษาค้นคว้าอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ

5.  ให้มีการนิเทศ  กำกับติดตามและรายงานอย่างเป็นระบบทั้งในการจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์  และการส่งเสริมให้ใช้หนังสือเพื่อการอ่านและการเรียนรู้ให้เกิดประสิทธิผล

6. สรุป และรายงานผลการดำเนินงานเสนอสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 

สถานศึกษา

· ผู้บริหาร

1. ดำเนินการให้มีการจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์เพื่อให้บริการในห้องสมุดให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของโครงการ  เพื่อให้ห้องสมุดมีหนังสือที่มีคุณภาพ และเพียงพอต่อความต้องการและจำนวนผู้ใช้  ซึ่งได้แก่ นักเรียน  ครู  และผู้เกี่ยวข้อง

2. แต่งตั้งคณะกรรมการ  การดำเนินการจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์ ควรใช้แนวทางเดียวกับการจัดซื้อหนังสือตามโครงการเรียนฟรี 15 ปี คือมีการดำเนินการในรูปของภาคี 4 ฝ่าย  ซึ่งประกอบด้วย ผู้แทนครู (ในที่นี้ควรมีครูบรรณารักษ์  ผู้แทนครู 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้)   ผู้แทนนักเรียน  ผู้แทนผู้ปกครอง ผู้แทนกรรมการสถานศึกษา และ หรือผู้แทนชุมชน

3. ดำเนินการจัดซื้อตามงบประมาณที่ได้รับการจัดสรร และรายชื่อที่คัดเลือกไว้ การจัดซื้อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์ควรมีความหลากหลายตามความต้องการของผู้ใช้บริการทุกกลุ่ม  กล่าวคือไม่ควรซื้อหนังสือโดยเลือกจากสำนักพิมพ์ใด สำนักพิมพ์หนึ่งโดยเฉพาะ   การจัดซื้อควรมีการต่อรองเรื่องส่วนลด และให้ใช้ส่วนลดที่ได้ในการจัดซื้อหนังสือ  เมื่อได้รับงบประมาณแล้วให้คำนวณงบประมาณกับหนังสือที่ได้จัดลำดับความสำคัญไว้แล้ว  หรือเลือกซื้อทุกกลุ่มตามความต้องการ   การจัดลำดับจัดได้ดังนี้

   3.1  กลุ่มหนังสือประกอบการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน

   3.2  กลุ่มหนังสือที่ทุกโรงเรียนต้องมี ได้แก่ หนังสือพระราชนิพนธ์  พระนิพนธ์  นิพนธ์  หนังสือสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ  หนังสือดีที่เด็กและคนไทยควรอ่านตามพระราชวิจารณ์ของสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ   ที่ได้พระราชทานให้กระทรวงศึกษาธิการ เนื่องในการจัดงานมหกรรมส่งเสริมการอ่าน ประจำปี 2552  (ได้แก่   รามเกียรติ์  อิเหนา  กาพย์เห่เรือเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศ  พระราชพิธีสิบสองเดือน  นิทานชาดก)  พจนานุกรมไทย  พจนานุกรมไทย-อังกฤษ   เป็นต้น  กลุ่มหนังสือดีที่เด็กควรได้อ่าน  ได้แก่หนังสือที่ผ่านการประกวด  หรือผ่านการคัดเลือกโดยหน่วยงาน  หรือองค์กร หรือคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ  เป็นต้น 

   3.3  กลุ่มหนังสือตามความสนใจของผู้ใช้บริการ  และอื่น ๆ ตามที่เห็นสมควร

                                              ฯลฯ

4.   มีนิเทศ กำกับติดตาม ประเมินผล สรุปและรายงานผลการดำเนินงานเสนอเขตพื้นที่การศึกษา

· ครูบรรณารักษ์

1. สำรวจประเภท และจำนวนหนังสือตามกลุ่มและประเภทข้างต้น  ทั้งด้านความเพียงพอ ความต้องการเพิ่มเติม  และสภาพของหนังสือ เพื่อใช้เป็นข้อมูลในการคัดเลือกและจัดซื้อหนังสือใหม่

2. สำรวจหรือเก็บรวบรวมข้อมูลความต้องการหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์ของผู้ใช้บริการ ได้แก่ นักเรียน ครู  ผู้บริหาร  ผู้ปกครอง  หรือบางโรงเรียนอาจรวมถึงชุมชนที่เข้ามาใช้บริการห้องสมุด  ทั้งประเภท  รายชื่อหนังสือ และจำนวนที่พอเหมาะกับการให้บริการ

3.  จัดทำข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับรายชื่อหนังสือและสื่อสิ่งพิมพ์ ที่ได้จากข้อมูลในข้อ 1 และ 2

การคัดเลือกหนังสือ สื่อสิ่งพิมพ์เพื่อให้บริการในห้องสมุด

โรงเรียนควรพิจารณาอย่างไร

        การคัดเลือกหนังสือและสื่อเข้าห้องสมุดโรงเรียน  ควรดำเนินการเช่นเดียวกับการดำเนินการตามโครงการเรียนฟรี 15 ปี คือมีการดำเนินงานในรูปของกรรมการที่มีส่วนร่วมของภาคี 4 ฝ่าย  ซึ่งประกอบด้วย ผู้แทนครู (ในที่นี้ควรมีครูบรรณารักษ์  ผู้แทนครู 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้)   ผู้แทนนักเรียน  ผู้แทนผู้ปกครอง ผู้แทนกรรมการสถานศึกษา และ หรือผู้แทนชุมชน โดยเปิดโอกาสให้นักเรียนได้มีส่วนร่วมในการคัดเลือกและเสนอรายชื่อหนังสือและสื่อการเรียนรู้ด้วย  การเลือกหนังสือ สื่อการเรียนรู้ให้พิจารณาเป็น 4 ประเภท ดังนี้ (นอกเหนือจากนี้  โรงเรียนสามารถเพิ่มเติมในส่วนที่เป็นความต้องการได้ เช่น  ของเล่นเด็กเชิงสร้างสรรค์  แผนที่ ลูกโลก  ฯลฯ)

                        1.  หนังสือที่ห้องสมุดทุกแห่งต้องมี  ได้แก่ หนังสือพระราชนิพนธ์ พระนิพนธ์ นิพนธ์ในพระองค์ต่าง ๆ  และหนังสือในพระราชวิจารณ์ของสมเด็จพระนางเจ้า  เช่น หนังสือสารานุกรม  พจนานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน  หนังสือพจนานุกรมไทย-อังกฤษ  และหนังสือพจนานุกรมอังกฤษ-ไทย ฯลฯ (สำหรับรายชื่อหนังสือในกลุ่มนี้จะได้นำรายชื่อขึ้นในเว็บไซต์ของ สพฐ. ต่อไป)

                        2.  หนังสือดีที่เด็กควรอ่าน  ให้คัดเลือกจากหนังสือที่ผ่านการประกวดหรือการคัดเลือกจากจากหน่วยงาน  องค์กร  หรือคณะกรรมการต่าง ๆ  เช่น  หนังสือชนะการประกวดหนังสือดีเด่นของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน   หนังสือ 100 เล่ม ที่เด็กไทยควรอ่าน  หนังสือดีที่หน่วยงานภาครัฐและเอกชนคัดสรร เช่น สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา   สำนักงานอุทยานการเรียนรู้    สมาคม/สมาพันธ์/มูลนิธิต่าง ๆ ฯลฯ 

                        3.  หนังสือเสริมความรู้  ได้แก่  หนังสือความรู้ 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้  หนังสืออ่านประกอบ หนังสือเสริมสร้างคุณธรรมจริยธรรมและศาสนา หนังสือประวัติศาสตร์ หนังสือสารคดี  วารสาร/ จุลสาร หนังสือเสริมความรู้ด้านอื่น ๆ  เช่น คอมพิวเตอร์ งานประดิษฐ์ การแต่งกลอน การทำการเกษตร ความรู้ด้านการเมือง การปกครอง กฎหมาย และหนังสืออื่น ๆ ตามความต้องการ ฯลฯ

                        4.  หนังสือเพื่อการศึกษาค้นคว้าสำหรับครู   ได้แก่ คู่มือครู 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้ เอกสารประเภทตำรา/ทฤษฎีทางวิชาการ หนังสือความรู้อื่น ๆ ที่จำเป็น  เทคนิคการจัดการเรียนการสอน/การผลิตสื่อ วารสาร/จุลสารทางวิชาการ และหนังสืออื่น ๆ ตามความต้องการ ฯลฯ

                    5.  สื่ออิเล็กทรอนิกส์  ได้แก่ สื่อมัลติมีเดียเพื่อการศึกษาที่มีเนื้อหาสอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2551 ประเภทต่าง ๆ  ดังนี้

5.1 บทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอน (Computer Assisted Instruction)

5.2 บทเรียนคอมพิวเตอร์ตามวัตถุประสงค์เฉพาะ (Learning Object)

                        5.3 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Book)

5.4 วิดิทัศน์ (VCD , VDO CD , DVD)

5.5 เกมการศึกษา (Education Game)

5.6 โปรแกรมการสอนสำเร็จรูปสถานการณ์จำลอง (Simulation)

โรงเรียนดำเนินการโดยแต่งตั้งคณะกรรมการเช่นเดียวกับการจัดซื้อหนังสือ/สื่อสิ่งพิมพ์เพื่อคัดเลือกสื่ออิเล็กทรอนิกส์  สำหรับห้องสมุดโรงเรียน  ซึ่งประกอบด้วยภาคี 4 ฝ่าย

การแบ่งสัดส่วนงบประมาณในการจัดซื้อหนังสือ/สื่อสิ่งพิมพ์

และสื่ออิเล็กทรอนิกส์

                            ² หนังสือ รายการที่ 1-4           ประมาณ  ร้อยละ 70

         ² สื่ออิเล็กทรอนิกส์ รายการที่ 5  ประมาณ  ร้อยละ 30